Bira Üzerine Denemeler - Memlekette Biracılık
Uzun yıllar
boyunca Anadolu insanı şarapla demlenmiştir. Şarap, gayrimüslimler dışında, Osmanlı’da zaman zaman yasaklansa da her daim içilmeye devam edilmiştir.
Derken 1700 lerde şarabın ortakçısı olarak ortaya çıkan arak zamanla rakı adını
almış ve şarabın pabucu dama atılmıştır. İşte bizim insanımız daha o
zamanlardan başlamak üzere karpuz gibi ikiye ayrılmış ve bugün bile bir
kısmımız araklamaya devam ederken diğer kısmımız rakılamaktadır.
 |
| Bomonti Bira Fabrikası |
Kenarda köşede
sayıyla yapılan bira üretimlerini bir kenara bırakırsak bu memlekette gerçek
bira üretimini 1800 lerin sonlarında Feriköy’de kurdukları işletmeyle İsviçreli
Bomonti kardeşler başlatmışlardır. Aynı yıllarda Şişli’de üretime başlayan
Vasil adında bir Rum Bomonti kardeşlerin tesislerini büyüterek fabrikaya
dönüştürmesiyle iyi akşamlar diyerek masadan kalkmıştır.
 |
| Bomonti Biracılık Görselleri |
Daha sonra 1900
lerin başlarında Büyükdere’de kurulan Nektar Biracılık ile el ense paça kasnak
güreşe tutuşan Bomonti Biracılık yıllar içinde yenişemeyince yollarına
Bomonti-Nektar olarak devam etmişler ; şirketin yönetimi bir ara Polonyalılara
geçtiyse de cumhuriyet kuruluncaya kadar bira üretiminde söz sahibi
olmuşlardır. Söz konusu şirket ayrıca Aydın’da bira fabrikası ile İzmir
Halkapınar’da rakı fabrikası kurmuştur.
 |
| Nektar Biracılık Görselleri |
Bomonti-Nektar
1928 yılından itibaren Tekel bünyesinde 10 yıllık bir imtiyaz kazanmış ancak
1934 yılından itibaren yönetimi ele alan Tekel biranın adını Türk Birası olarak
değiştirerek üretime devam etmiştir.
 |
| Bira Bahçeleri |
Eskiden Adalar’a
karşı kayalıklarda, E-5 kenarında ağaç altında, Sarıyer’de araba içinde, ya da
Beşiktaş çarşısında ayaküstü midye tava-kokoreç ile bira içilmezdi. Vatandaş
çoluk çocuk İstiklal’e çıkar gibi giyinir ve Bira Bahçelerindeki ağaç gölgelerinde
neşeyle biralarını yudumlar ya da Pera’daki otel lobilerinde ecnebi musikisi
eşliğinde madamlı mösyölü takılarak derin sohbetler eşliğinde malı
götürürlerdi. İki duble ile kafa bulmaya alışkın insanımız ayni etkiyi elde
edebilmek için bira bardaklarına saldırınca masa ile WC arasına hat çekmek
gerekmiş ve bu durum hamallık olarak yorumlanarak edebi eserlerde bile yer
almıştır.
 |
| Ankara Bira Fabrikası |
Birayı halka
indirmek için Atatürk Orman Çiftliğinde kurulan Bira Fabrikası 1934 yılında
Ankara Birası adı altında üretime başlar. Bomonti Bira’nın son yılları ile
Ankara Bira’nın ilk yıllarının çakıştığı dönemde, bira fabrikaları ile
bağlantılı olarak, Atatürk ve İnönü arasında anlaşmazlık çıkar ve Çankaya’daki
tartışmanın ertesinde başbakanlık İnönü ile Bayar arasında el değiştirir.
 |
| Ankara Birası Görselleri |
İlerleyen
yıllarda farklı fabrikalarda değişik adlarla yapılan bira üretiminin Tekel
çatısı altında birleştirilmesiyle yola Tekel Birası olarak devam edilir. Bu
bira 2000 lerin başındaki Tekel özelleştirmesini takiben Bomonti Bira adıyla
tekrar raflardaki yerini alır. Ustadan ustaya sözlü olarak aktarılan formülü
ise satışdan hemen önce formülü bilen son kişinin bir kaç günlük uğraşısı
sonucu yazılı hale getirilir.
 |
| Bomonti - Tekel - Bomonti Döngüsü |
Bira tekelinin kaldırılmasını takiben 60’ların sonlarına
doğru İzmir’de Türk Tuborg, İstanbul’da Anadolu Efes kurdukları bira
fabrikalarıyla üretime başlarlar. Zaman içinde Tekel Birası kuyruklu yıldız
misali yavaş yavaş gözden kaybolurken artık memleket semalarında Efes Pilsen ve Tuborg
adlı iki yıldız parlamaktadır.
 |
| Efes Pilsen Logoları |
Efes “Bira Bu Kapağın Altındadır” Tuborg ise “Kral Bira Lüks
Bira” sloganlarıyla vatandaşın beynine format atarken bir yandan da verdikleri
teşviklerle birahanelerin gelişimine katkıda bulunurlar. Artık alkollü içkiden
sayılmayan bira bahçelerden dışarı çıkarak mahalle aralarına kadar
yayılmış, iş çıkışlarında eve gelmeden önce “beerader” lerle günü değerlendirme
muhabbetleri gelişmiş, sıcak yaz gecelerinde “o’lum al o boşları git bakkaldan
4 şişe bira al” nidaları yükselmeye başlamıştır. Hoşgörü çağı dediğimiz bu
dönemde kahvehane, birahane ve meyhane müdavimleri ile bunların dışında
kalanlar birbirlerine saygıda kusur etmemişler, selam sabahı kesmemişlerdir.
 |
| Tuborg Reklamları |
Yıllar geçtikçe bira üretimi ve tüketimi artarak yıllık
10-12 milyon hektolitreye ulaşmış, pastanın hemen hemen tamamını paylaşan
Anadolu Efes ve Türk Tuborg yanına küçük ölçekte 5 üretici daha gelmiş ve memleket sathına sığamayan Anadolu Efes dışsatımın yanısıra yurtdışında da üretime başlamıştır. Bu arada bira
alkollü içkiler sınıfına alınarak üzerindeki KDV ve ÖTV arttırılmış, bira reklamları
yasaklanarak spor kulüplerinin isimleri değişmiş, Türk Tuborg hisselerinin
çoğunluğu Danimarkalılar üzerinden İsraillilere geçmiş ve imamların maaşlarının
alkol üzerinden alınan vergilerle ödenmesi caiz midir gibi derin tartışmalar yaşanmıştır.
 |
| Efes Pilsen Reklamları |
Son zamanlarda market raflarındaki ithal biraların çoğalmasıyla birlikte yurdum insanının kafasında acaba bira hangi kapağın altında sorusu yeşillenmiş, takiben Anadolu Efes ve Türk Tuborg dünyada tanınmış bir kısım markanın
yurtiçinde lisanslı üretimine başlamış, biradaki mutlak etil alkol üzerinden
hesaplanan toplam vergi oranı şarap ve rakıyı geçmiş buna karşın yurdum insanı
aksırıncaya ya da tıksırıncaya kadar olmasa da içmeye devam etmiştir. Unutmayın
azı karar çoğu zarar, içtiğinizden zevk alın sağlıcakla kalın.
Bu yazının hazırlanmasında internet kaynaklarından yararlanılmıştır ve kullanılan görsellerin tüm hakları sahiplerine aittir
In the preparation of this paper was benefited from internet sources and all rights of the images belong to their respective owners.
doctor's log : stardate 2015.2112 ... to be continued
